อถิจฺฉกํ ชานาติ ฯ ยถา มหาราช จกฺกวตฺติราชา ยา จกฺกรตนํ สรติ อุเปตุ อุเปตุ
เม จกฺกรนตนฺติ สริเต สริเต จกฺกรตนํ อุเปติ เอวเมว โข มหาราช ตถาคโต อาวชฺชิตฺวา
อาวชฺชิตฺวา นถิจฺฉกํ ชานาตีติ ฯ ทฬฺหํ ภนฺเต นาคเสน พุทฺโธ สพฺพญฺญู สมฺปฏิจฺฉามิ
พุทฺโธ สพฺพญฺญูติ ฯ

พุทฺธสฺส ภควโต สพฺพญฺญุภาวปญฺโห ทุติโย ฯ

ภนฺเต นาคเสน ตุมฺเห ภณถ เอวํ ตถาคโต การุณิโก หิเตสี
อนุกมฺปโก สพฺพสตฺตานนฺติ ฯ อาม มหาราช ตถาคโต การุณิโก หิเตสี อนุกมฺปโก
สพฺพสตฺตานนฺติ ฯ เทวทตฺโต ปน ภนฺเต นาคเสน เกน ปพฺพาชิโต พฺรูหิ ภนฺเต
นาคเสน ยถาภูตนฺติ ฯ ฉ อิเม มหาราช ขตฺติยกุมารา ภทฺทิโย จ สกฺโก อนุรุทฺโธ
จ อานนฺโท จ ภคฺคุ จ กิมฺพิโล จ เทวทตฺโต จ กปฺปโก จ อุปาสิ สตฺตโม สพฺพญฺญุตญาณํ
อภิสมฺพุทฺเธ สตฺถริ สากฺยกุลานุปพฺพชิตุํ นิกฺขมึสุ เต ตถาคโต ปพฺพาเชสีติ ฯ ตตฺร
ภนฺเต นาคเสน เทวทตฺโต ปพฺพชิตฺวา สํฆํ ภินฺโน น กิร คิหิ สํฆํ ภินฺทติ น ภิกฺขุนี
น สิกฺขมานา น สามเณโร น สามเณรี สํฆํ ภินฺทติ ภิกฺขุ ปกตตฺโต สมานสํวาสโก
สมานสีมายํ ฐิโต สํฆํ ภินฺทตีติ ฯ อาม มหาราช เทวทตฺเตน ปพฺพชิตฺวา สํโฆ
ภินฺโนติ ฯ ภนฺเต โย สํฆเภทโก ปน ปุคฺคโล กึ กมฺมํ ผุสตีติ ฯ กปฺปฏฺฐิติกํ มหาราช
กมฺมํ ผุสตีติ ฯ กึ ปน ภนฺเต นาคเสน ตถาตโต ชานาติ เทวทตฺโต ปพฺพชิตฺวา
สํฆํ ภินฺทิสฺสติ สํฆํ ภินฺทิตฺวา กปฺปํ นิรเย ปจฺจิสฺสตีติ ฯ อาม มหาราช ตถาคโต
ชานาติ เทวทตฺโต ปพฺพชิตฺวา สํฆํ ภินฺทิตฺวา กปฺปํ นิรเย ปจฺจิสฺสตีติ ฯ ยทิ ภนฺเต
นาคเสน ตถาคโต ชานาติ เทวทตฺโต ปพฺพชิตฺวา สํฆํ ภินฺทิสฺสติ สํฆํ ภินฺทิตฺวา กปฺปํ
นิรเย ปจฺจิสฺสตีติ เตนหิ ภนฺเต นาคเสน พุทฺโธ การุณิโก หิเตสี อนุกมฺปโก สพฺพสตฺตานนฺติ
ยํ วจนํ ตํ มิจฺฉา ยทิ ตํ อชานิตฺวา ปพฺพาเชสิ เตนหิ พุทฺโธ อสพฺพญฺญู อยํปิ
อุภโต โกฏิโก ปญฺโห ตวานุปฺปตฺโต วิชเฏหิ เอตํ มหาชฏํ ปรปฺปวาทีนํ วาทํ ภินฺทาหิ
อนาคเต อทฺธาเน ตยา สทิสา พุทฺธิมนฺโต ภิกฺขู ทุลฺลภา ภวิสฺสนฺติ ตว พลํ
ปกิตฺเตหีติ ฯ การุณิโก จ มหาราช ตถาคโต สพฺพญฺญู จ สพฺพทสฺสาวี ฯ การุญฺเญน
มหาราช ตถาคโต สพฺพญฺญุตญาเณน เทวทตฺตสฺส คตึ โอโลเกนฺโต อทฺทส เทวทตฺตํ
กปฺปสตสหสฺสานิ นิรเยน นิรยํ วินิปาเตน วินิปาตํ คจฺฉนฺตํ อปราปริยกมฺมํ อายูหิตฺวา
ตํ ตถาคโต สพฺพญฺญุตญาเณน ชานิตฺวา อิมสฺส อปริยนฺตกตํ กมฺมํ มม สาสเน

ปพฺพชิตสฺส ปริยนฺตกตํ ภวิสฺสติ ปุริมํ อุปาทาย ปริยนฺตกตํ ทุกฺขํ ภวิสฺสติ
ปพฺพชิโตปิ อยํ โมฆปุริโส กปฺปฏฺฐิติกเมว กมฺมํ อายูหิสฺสตีติ การูญฺญวเสน เทวทตฺตํ
ปพฺพาเชสีติ ฯ ตนหิ ภนฺเต นาคเสน ตถาคโต ตํ โปถยิตฺวา เตเลน มกฺเขติ ปปาเต
ปาตยิตฺวา หตฺถลมฺพกํ เทติ มารยิตฺวา ชีวิตํ ปริเยสติ ยํ โส ปฐมํ ทุกฺขํ ทตฺวา
ปจฺฉา สุขํ อุปทหตีติ ฯ โปถยิตฺวา มหาราช ตถาคโต สตฺตานํ การุญฺเญน หิตวเสน
อนุกมฺปาย ปาตยิตฺวา มายิตฺวาปิ สพฺพสตฺตานํ หิตํเยว อุปทหติ ฯ อุปมายปิ โส
อตฺโถ อุปปริกฺขิตพฺโพ ภวติ ฯ ยถา กึ วิย ฯ ยถา มหาราช มานาปิตโร นาม
โปถยิตฺวา ปุตฺตานํ หิตํเยว อุปทหนฺติ เ อวเมว โข มหาราช ตถาคโตปิ สตฺตานํ หิตวเสน
โปถยิตฺวา ปาตยิตฺวาปิ มายิตฺวาปิ เยน เยน โยเคน สตฺตานํ คุณวุฑฺฒิ โหติ เตน
เตน โยเคน สพฺพสตฺตานํ หิตํเยว อุปทหติ ฯ พหูนิ กปฺปสตสหสฺสานิ มหาราช เจ
เทวทตฺโต อปพฺพชิตฺวา คิหิภูโต สมาโน เนรยิกํ ปาปกมฺมํ ชเนยฺย ตํ ตถาคโต ชานมาโน
การุญฺเญน เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสิ มม สาสเน ปพฺพชิตสฺส ทุกฺขํ ปริยนฺตกตํ ภวิสฺสตีติ
การุญฺเญน ยํ ครุกํ ทุกฺขํ ลหุกํ อกาสิ ฯ ยถา มหาราช ปุริโส ธนยสสิริญาติปกฺเขหิ
พลวา ญาตึ วา มิตฺตํ วา รญฺโญ ครุกํ ทณฺฑํ ธาเรนฺตํ ญตฺวา อตฺตสกวิสยมฺหิ
สมตฺถภาเวน ครุกํ ทณฺฑํ ลหุกํ กโรติ เอวเมว โข มหาราช ภควา พหูนิ กปฺปสตสหสฺสานิ
เทวทตฺเตน ทุกฺขํ เวทิยมานํ ญตฺวา เทวทตฺตํ ปพฺพาเชตฺวา สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺติ
ญาณพลสมตฺถภาเวน ครุกํ ลหุกํ อกาสิ ฯ ยถา วา ปน มหาราช ภึสโก สลฺลกนฺโต
ครุกํ พยาธึ พลวโอสถวเสน ลหุกํ กโรติ เอวเมว โข มหาราช พหูนิ กปฺปสตสหสฺสานิ
เทวทตฺเตน ทุกฺขํ เวทิยานํ ญตฺวา ภควา โยคญฺญุตาย ปพฺพาเชตฺวา การุญฺเณน
ปตฺถทฺธธมฺโมสถพเลน ครุกํ ทุกฺขํ ลหุกํ อกาสิ ฯ อปิ นุ โข มหาราช ตถาคโต
พหุเวทนียํ เทวทตฺตํ อปฺปเวทนียํ กโรนฺโต กิญฺจิ อปุญฺญํ อาปชฺชตีติ ฯ น หิ ภนฺเต
กิญฺจิ อปุญฺญํ อาปชฺเชยฺย อนฺตมโส โคทุหนมตฺตมฺปีติ ฯ อิมมฺปิ โข ตฺวํ มหาราช
การณํ อตฺถโต สมฺปฏิจฺฉ เยน การเณน ภควา เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสิ ฯ ยถา วา
ปน มหาราช ปุริโส โจรํ อาคุจารึ คเหตฺวา รญฺโญ ทสฺเสยฺย อยํ เทว โจโร อาคุจาริ
อิมสฺส วํ อิจฺฉสิ ตํ ทณฺฑํ โอปเณหีติ ฯ ตเมนํ ราชา เอวํ วเทยฺย คจฺฉถ โภ
อิมํ โจรํ พหินครํ นีหริตฺวา อาฆาตเน ตสฺส สีสํ ฉินฺทถาติ ฯ เต ตถา ปฏิสุณิตฺวา
ตํ ปุริสํ พหินครํ นีหริตฺวา อาฆาตนํ เนยฺยุํ ฯ ตเมนํ โกจิเทว ปุริโส ปสฺเสยฺย รญฺโญ
สนฺติเก ลทฺธวโร ปฏิลทฺธยสลาโภ อาเทยฺยวาโจ หิตวจโน พลวิจฺฉิตการี โส ตสฺส การุญฺญํ

กตฺวา เต ปุริเส เอวํ วเทยฺย อลํ โภ กึ ตุมฺหากํ อิมสฺส สีสํ เฉทเนน เตนหิ
อิมสฺส หตฺถปาเท ฉินฺทิตฺวา ทุกฺขิตสฺส การุญฺญํ กตฺวา โจรสฺส ชีวิตํ รกฺขถ อหเมว
ตสฺส การณา รญฺโญ สนฺติเก ปฏิวจนํ กริสฺสามีติ ฯ เต ตสฺส พลวโต วจเนน ตสฺส
โจรสฺส หตฺถปาเท ฉินฺทิตฺวา ชีวิตํ รกฺเขยฺยุํ ฯ อปิ นุ โข โส มหาราช ปุริโส เอวํการี
ตสฺส โจรสฺส กิจฺจการี อสฺสาติ ฯ ชีวิตทายโก โส ภนฺเต ปุริโส ตสฺส โจรสฺส ชีวิเต
ทินฺเน กึ ตสฺส อกตํ นาม อตฺถีติ ฯ ยา ปน ตสฺส หตฺถปาทเฉนเน เวทนา
โส ตาย เวทนาย กิญฺจิ อปุญฺญํ อาปชฺเชยฺยาติ ฯ อตฺตนา กเตน กมฺเมน โส
ภนฺเต โจโร เวทนํ ทุกฺขํ เวทยติ ชีวิตทายโก ปน ปุริโส น กิญฺจิ อปุญฺญํ
อาปชฺเชยฺยาติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ภควา การุญฺเญน เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสิ มม
สาสเน ปพฺพชิตสฺส ปริยนฺตกตํ ภวิสฺสตีติ ฯ ปริยนฺตกตํ มหาราช เทวทตฺตสฺส ทุกฺขํ
เทวทตฺโต มหาราช มรณกาเล
อิเมหิ อฏฺฐีหิ ตมคฺคปุคฺคลํ
เทวาติเทวํ นรทมฺมสารภึ
สมนฺตจกฺขุํ สตปุญฺญลกฺขณํ
ปาเณหิ พุทฺธํ สรณํ อุเปมีติ
ปาณุเปตํ สรณํ อคมาสิ ฯ ฉ ภาเค มหาราช กเต กปฺเป อติกฺกนฺเต ปฐมโกฏฺฐาเส
เทวทตฺโต สํฆํ ภินฺทิ ปญฺจโกฏฺฐาเส นิรเย ปจฺจิตฺวา ตโต มุจฺจิตฺวา อฏฺฐิสฺสโร นาม
ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ ภวิสฺสติ อปิ นุ โข มหาราช ตถาคโต เอวํการี เอทวทตฺเต กิจฺจการี
อสฺสาติ ฯ สพฺพทโท ภนฺเต นาคเสน ตถาคโต เทวทตฺตสฺส ยํ ภควา เทวทตฺตํ
ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ ปาเปสิ กึ ภควตา เทวทตฺเต อกตํ นาม อตฺถีติ ฯ ยํ ปน มหาราช
เทวทตฺโต สํฆํ ภินฺทิตฺวา นิรเย ทุกฺขเวทนํ เวทยติ ตาย เวทนาย อปิ นุ โข มหาราช
ตถาคโต กิญฺจิ อปุญฺญํ อาปชฺเชยฺยาติ ฯ น หิ ภนฺเต อตฺตนา กเตน ภนฺเต
เทวทตฺโต กปฺปํ นิรเย ปจฺจิ ทุกฺขปริยนฺตสฺส การโก สตฺถา น กิญฺจ อปุญฺญํ
อาปชฺเชยฺยาติ ฯ อิมมฺปิ โข ตฺวํ มหาราช การณํ อตฺถโต สมฺปฏิจฺฉาหิ เยน การเณน
ภควา เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสีติ ฯ

อปรํปิ มหาราช อุตฺตรึ การณํ สุโณหิ ฯ ยถา มหาราช มาตาปิตโร ปุตฺเต
ชเนนฺตา อหิตํ อปเนตฺวา หิตํ อุปทหิตฺวา เต วฑฺเฒนฺติ อปเรน สมเยน โส ทารโก
ปาปกมฺมํ กเรยฺย อปิ นุ โข มหาราช มาตาปิตโร ปุตฺตกเตน ปาปกมฺเมน
อุปลิมฺเปยฺยุนฺติ ฯ น หิ ภนฺเต พหุปการา ภนฺเต มาตาปิตโร เตสํ อหิตํ อปเนตฺวา
หิตเมว อุปทหิตฺวา สุขํ กริตฺวา วฑฺเฒสุํ เต สยํ กเตน กมฺเมน ชานิสฺสนฺตีติ ฯ
เอวเมว โข มหาราช ตถาคโต เทวทตฺตสฺส อปริยนฺตกตํ ทุกฺขํ ปริยนฺตกตํ ภวิสฺสตีติ
สากฺยสาสเน ปพฺพาเชสิ ปพฺพชิตฺวา เทวทตฺโต สํฆํ ภินฺเทยฺย อปิ นุ โข
มหาราช ตถาคโต ตสฺส เทวทตฺตสฺส สากฺยสาสเน ปพฺพชิตตฺตา กิญฺจิ อปุญฺญํ
อาปชฺเชยฺยาติ ฯ น หิ ภนฺเต มาติปิตุสโม ภนฺเต ตถาคโต ชนโก ชเนตฺวา เทวทตฺตํ
ปพฺพาเชสิ ปพฺพชิตฺวา เทวทตฺโต สํฆํ ภินฺทติ ตสสฺ ปาปโก ปจฺจุฏฺฐรติ ฯ
อิมมฺปิ โข ตฺวํ มหาราช การณํ อตฺถโต สมฺปฏิจฺฉาหิ เยน การเณน ภควา เทวทตฺตํ
ปพฺพาเชสีติ ฯ
อปรํปิ มหาราช อุตฺตรึ การณํ สุโณหิ ฯ ยถา มหาราช ภึสโก
สลฺลกฺกนฺโต วาตปิตฺตเสมฺหสนฺนิปาตอุตุปริณามวิสมปริหารโอปกฺกมิกูปคตํ ปูติกุณป-
ทุคฺคนฺธาภิสนฺนํ อนฺโตสลฺลํ สุสิรคตํ ปุพฺพรุหิรสมฺปุณฺณํ วณํ วูปสเมนฺโต วณมุขํ
กกฺขลติขิณขารกฏเกน เภสชฺเชน อนุลิมฺปติ ปริปกฺกนาย ปริปกฺกิตฺวา ตนุภาวํ อุปคตํ
สตฺเถน กนฺตยิตฺวา ทหติ สลากาย ทฑฺฒาย ขารลวณํ เทติ เภสชฺเชน อนุลิมฺปติ วณสฺส
รูหนาย พฺยาธิตสฺส โสตฺถึ อนุปตฺติยา อปิ นุ โข มหาราช ภึสโก สลฺลกนฺโต อหิตจิตโต
เภสชฺเชน อนุลิมฺปติ สตฺเถน กนฺเตติ ทหติ สลากาย ขารลวณํ เทตีติ ฯ น หิ ภนฺเต
หิตจิตฺโต ภึสโก สลฺลกนฺโต โสตฺถิกาโม ตานิ กิริยานิ กโรตีติ ฯ ยา ปน ตสฺส มหาราช
เภสชฺชกิริยาการเณน อุปฺปนฺนา ทุกฺขา เวทนา ตโตนิทานํ ภีสโก สลฺลกนฺโต กิญฺจ อปุญฺญํ
อาปชฺชตีติ ฯ หิตกาโม โส ภนฺเต ภึสโก สลฺลกฺกนฺโต หิตจิตฺโต โสตฺถิกาโม ตานิ
กิริยานิ กโรติ กิญฺจิ อปุญฺญํ อาปชฺชิสฺสติ อคฺคคามี โส ภนฺเต ภึสโก
สลฺลกนฺโต ฯ เอวเมว โข มหาราช ภควา การุญฺเญน เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสิ
ทุกฺขปริมุตฺติยาติ ฯ
อปรํปิ มหาราช อุตฺตรึ การณํ สุโณหิ น ยถา มหาราช ปุริโส กณฺฏเกน
ปวิฏฺโฐ อสฺส ขาณุนา วา ปหโต อถ อญฺญตโร ปุริโส ตสฺส หิตกาโม โสตฺถิกาโม

ติกฺเขน กณฺฏเกน วา สตฺถมุเขน วา สมนฺตโต ฉินฺทิตฺวา ปคฺฆรนฺเตน โลหิเตน ตํ
กณฺฏกํ นีหรติ อปิ นุ โข โส มหาราช ปุริโส อหิตจิตฺโต ตํ กณฏกํ นีหรตีติ ฯ
น หิ ภนฺเต หิตกาโม โส ภนฺเต ปุริโส โสตฺถิกาโม ตํ กณฺฏกํ นีหรติ สเจ โส
ภนฺเต ตํ กณฺฏกํ น นีหเรยฺย มรณํปิ โส ตตฺถ ปาปุเณยฺย มรณมตฺตํปิ
ทุกฺขนฺติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ตถาคโต การุญฺเญน เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสิ ทุกฺขปริมุตฺติยา
สเจ ภควา เทวทตฺตํ น ปพฺพาเชยฺย สตสหสฺสํ เทวทตฺโต กปฺปํ อปราปรํ นิรเย
ปจฺจิสฺสตีติ ฯ อนุโสตคามึ ภนฺเต นาคเสน เทวทตฺตํ ตถาคโต ปฏิโสตํ อาโรเปสิ
วิปตฺติปนฺนํ เทวทตฺตํ สมฺปตฺตึ ภควา อาโรเปสิ ปปาเต ปติตสฺส เทวทตฺตสฺส ปติฏฺฐานํ
อทาสิ วิสมมคฺคคตํ เทวทตฺตํ ภควา สมํ มคฺคํ อาโรเปสิ ฯ อิเม ภนฺเต นาคเสน
เหตู อิมานิ การณานิ น สกฺกา อญฺเญน ปพฺพชิเตน สนฺทสฺเสตุํ อญฺญตร ตยาทิเสน
พุทฺธิมนฺเตนาติ ฯ
ภควตา มหากรุณาย สพฺพญฺญุตญาเญน

เทวทตฺตํ ปพฺพาชิตปญฺโห ตติโย ฯ

ภนฺเต นาคเสน ภาสิตํ ภควตา อฏฺฐิเม ภิกฺขเว เหตู อฏฺฐ ปจฺจยา มหโต
ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ อเสสวจนํ อิทํ นิปฺปริยายวจนํ อิทํ นตฺถญฺโญ นวโม เหตุ
มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ยทิ ภนฺเต นาคเสน อญฺโญ นวโม เหตุ ภเวยฺย มหโต
ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ตํ ภควา เหตุํ กเถยฺย ยสฺมา จ โข ภนฺเต นาคเสน นตฺถญฺโญ
นวโม เหตุ มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ตสฺมา อนาจิกฺขิโต ภาวตา ฯ อยํ ปน
นวโม เหตุ ทิสฺสติ มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ยํ เวสฺสนฺตเรน รญฺญา มหาทาเน
ทิยมาเน สตฺตกฺขตฺตุํ ปฐวี กมฺปิตฺถ ฯ ยทิ ภนฺเต นาคเสน อฏฺฐ เหตู อฏฺฐ ปจฺจยา
มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ภเวยฺยุํ เตนหิ เวสฺสนฺตเรน รญฺญา มหาทาเน ทิยมาเน
สตฺตกฺขตฺตุํ ปฐวี กมฺปิตฺถาติ ยํ วจนํ ตํ มิจฺฉา ยทิ เวสฺสนฺตเรน รญฺญา มหาทาเน
ทิยมาเน สตฺตกฺขตฺตุํ ปฐวี กมฺปิตฺถ เตนหิ อฏฺฐ เหตู อฏฺฐ ปจฺจยา มหดต ภูมิจาลสฺส
ปาตุภาวายาติ ยํ วจนํ ตํ มิจฺฉา อย อุภโต โกฏิโก ปญฺโห สุขุโม มหนฺโต
ทุนฺนิเวฏฺฐิโย อนฺธกาโร จกฺขุมโต ตวานุปฺปตฺโต นาญฺเญน ตาทิสิกํ ปญฺหํ สกฺกา วิสชฺชิตุํ
อญฺญตฺร ตวาทิเสน วุทฺธิมนฺเตนาติ ฯ